Tôi từng chứng kiến một người bạn bỏ việc chỉ để nhận một công việc lương cao hơn. Chưa đầy một năm sau, bạn ấy bị sa thải vì không đáp ứng được yêu cầu công việc.
Có một thời gian, tôi cũng bị ám ảnh bởi việc tìm kiếm một công việc lương cao hay tìm kiếm danh vọng. Nhưng càng cố gắng, tôi lại càng cảm thấy chênh vênh và mơ hồ. Đôi khi, sự mơ hồ ấy khiến tôi cảm thấy áp lực, thậm chí bế tắc.
Nhưng rồi, trong một lần đọc quyển sách The Diary of a CEO của tác giả Steven Bartlett, tôi bắt gặp ý tưởng khá thú vị về "5 chiếc xô" (5 buckets) – một công thức đơn giản nhưng vô cùng mạnh mẽ và nó đã giúp tôi từng bước định hình lại con đường sự nghiệp và cuộc sống của mình rõ ràng hơn.
Những chiếc xô đó là gì, và tại sao việc chúng được đổ đầy theo đúng thứ tự lại cực kỳ quan trọng?
Trong bài viết này, tôi sẽ chia sẻ lại với bạn về bài học cùng những trải nghiệm cá nhân mà tôi đã rút ra được từ 5 chiếc xô giúp định hình tiềm lực và sự nghiệp bền vững của chúng ta.

🪣 Chiếc xô đầu tiên: Kiến thức (What you know)
“Kiến thức là nền tảng cho mọi thứ.”
Đây là điều tôi thấm thía nhất khi bắt đầu hành trình nghiên cứu Tiến sĩ của mình. Ngày đầu bước chân vào lĩnh vực hoàn toàn mới là tính toán lượng tử, tôi như người đi lạc giữa một sa mạc khổng lồ. Những khái niệm phức tạp, những bài báo đầy rẫy kiến thức vật lý và toán học khiến tôi không ít lần hoang mang và muốn bỏ cuộc. Nhưng tôi hiểu rằng, chỉ có cách học hỏi không ngừng, từng chút một, tôi mới có thể lấp đầy vốn kiến thức của mình.
Mỗi cuốn sách, mỗi bài giảng, mỗi lần thử nghiệm sai đều là một giọt nước góp vào chiếc xô kiến thức này. Và giờ đây, sau hành trình 3 năm cố gắng không ngừng trong hành trình hơn 20 năm học tập tích luỹ kiến thức của mình, tôi có thể tự tin rằng, chính nhờ nền tảng kiến thức này mà tôi đã bắt đầu định hình và xây dựng được sự nghiệp nghiên cứu và giáo dục của mình.
🪣 Chiếc xô thứ hai: Kỹ năng (What you can do)
Nếu kiến thức là nền tảng, thì kỹ năng chính là công cụ để biến kiến thức thành hành động.
Tôi từng nghĩ rằng, chỉ cần học giỏi là đủ. Nhưng rồi, khi bắt tay vào các dự án thực tế, tôi mới hiểu rằng nếu không biết cách áp dụng, kiến thức cũng chỉ là lý thuyết vô dụng. Ví dụ, việc học lập trình không chỉ dừng lại ở việc biết cú pháp mà còn là khả năng tư duy, hiểu về thuật toán và các phương pháp tối ưu để xây dựng nên các ứng dụng hiệu quả.
Việc làm nghiên cứu khoa học cũng vậy, nó không chỉ dừng ở việc hiểu lý thuyết, hiểu công trình nghiên cứu của người khác mà còn là kỹ năng vận dụng tất cả những kiến thức đã học để áp dụng và tìm ra những vấn đề chưa được giải quyết, tiến hành nghiên cứu, thực nghiệm, đánh giá kết quả và trình bày kết quả nghiên cứu một cách thuyết phục với cộng đồng nghiên cứu.
Tất cả đòi hỏi sự rèn luyện, vận dụng và học hỏi từ những kinh nghiệm, bài học thành công lẫn sai lầm từ thực tế của bản thân.
🪣 Chiếc xô thứ ba: Quan hệ (Who you know)
“Một mạng lưới quan hệ tốt là tài sản vô giá.”
Tôi cũng từng nghĩ rằng, chỉ cần làm tốt việc của mình là đủ. Nhưng rồi, qua những lần tham gia hội thảo, những lần kết nối với các chuyên gia trong ngành, tôi nhận ra rằng, chính những mối quan hệ này đã mở ra nhiều cánh cửa cơ hội mà nếu chỉ đóng cửa “tu luyện” một mình, tôi cũng không thể nào nắm bắt được.
Tôi vẫn còn nhớ mãi lúc học Đại học được các anh chị quen biết giới thiệu các “khách hàng” đầu tiên khi tôi mới tập tành làm freelancer thiết kế - công việc giúp tôi có thể tự lo được 50% toàn bộ chi phí học tập bậc Đại học. Những mối quan hệ tích cực cùng các thầy cô còn giúp tôi 2 lần được tiếp cận cơ hội đến Nhật Bản để trao đổi và trải nghiệm môi trường học tập - nghiên cứu. Và cũng nhờ có mạng lưới kết nối của mình, 2 năm trước, tôi cũng may mắn có cơ hội kết nối và làm việc cùng một doanh nghiệp công nghệ để tham gia cố vấn và chuyển giao ý tưởng nghiên cứu đầu tiên của mình thành sản phẩm thương mại.
Những mối quan hệ chân thành không chỉ mang lại cơ hội, mà còn là nguồn cảm hứng để tôi tiếp tục cố gắng trong hành trình sống của mình
🪣 Chiếc xô thứ tư: Nguồn lực (What you have)
Nguồn lực và tài nguyên không chỉ là tiền bạc, mà còn là thời gian, công cụ và cơ hội.
Tôi từng nhận được cơ hội để tham gia một chương trình thực tập ngắn hạn tại Viện Thông tin Quốc gia Nhật Bản. Dù thời gian ngắn ngũi và những gì tôi làm được cũng không có gì đáng tự hào, nhưng những gì tôi học được về môi trường học thuật cũng như trải nghiệm nghiên cứu tại nước ngoài đã thay đổi hoàn toàn cách tôi nhìn nhận về sự nghiệp của mình.
Và cũng chính nguồn lực từ kinh nghiệm thực tế ấy là bước đệm vững chắc hơn để giúp tôi chinh phục thành công một nguồn lực lớn hơn cho ước mơ chinh phục tri thức của mình là học bổng du học Tiến sĩ toàn phần tại Úc sau 6 tháng trở về từ chuyến đi thực tập tại Nhật Bản.
Nguồn lực là thứ giúp bạn vượt qua rào cản và tiến xa hơn. Nhưng để có được nguồn lực vững chắc, bạn cần có kiến thức, kỹ năng và mạng lưới quan hệ mạnh – ba chiếc xô đầu tiên.
🪣 Chiếc xô thứ năm: Danh tiếng (What they think of you)
Danh tiếng không đến từ những lời nói, mà từ những gì bạn làm được.
Tôi nhận ra rằng, mọi thứ tôi làm – từ việc lãnh đạo và tổ chức các hoạt động cho trường Đại học, công bố các bài báo khoa học đầu tiên, đến việc tổ chức các sự kiện cộng đồng, đưa ra các chia sẻ trên mạng xã hội – đều góp phần tạo nên hình ảnh và thương hiệu cá nhân của mình.
Nhưng danh tiếng không thể bền vững nếu thiếu nền tảng vững chắc từ những chiếc xô trước. Tôi từng chứng kiến nhiều người trẻ chạy theo danh tiếng, làm mọi thứ để được nổi tiếng mà quên đi việc lấp đầy kiến thức và kỹ năng và cuối cùng trở nên tai tiếng. Họ có thể thành công trong ngắn hạn, nhưng lại dễ dàng thất bại khi không có nền móng vững chắc.
Tôi chưa từng nghĩ mình đã có danh vọng hay tiếng tăm gì lẫy lừng nhưng nó vẫn luôn là một trong những thứ mà tôi vẫn sẽ luôn theo đuổi và vun đắp bằng chính những gì mà mình có thể làm được, đóng góp được cho cộng đồng chứ không chỉ bằng những lời nói hô hào xáo rỗng.
🗒️ Bài học từ “những chiếc xô bị bỏ quên”
Câu chuyện về Richard trong The Diary of a CEO là một lời nhắc nhở đắt giá. Khi Richard nhận lời làm CEO ở tuổi 21 và từ bỏ công ty cũ mà chưa có đủ kiến thức và kỹ năng, anh đã nhanh chóng thất bại cay đăng trong vòng 18 tháng. Điều này cho thấy, chúng ta không thể “đốt cháy giai đoạn”. Việc bỏ qua hai chiếc xô đầu tiên để chạy theo danh vọng, quan hệ và tiền bạc chẳng khác nào xây nhà trên cát.
Cá nhân tôi cũng từng rơi vào cám dỗ của những “chiếc xô cuối” – tiền bạc và danh vọng. Nhưng những lần vấp ngã đã giúp tôi nhận ra: muốn đi xa, bạn phải xây nền móng kiến thức và kỹ năng thật vững chắc.
Hành trình trưởng thành không phải là một cuộc chạy đua tốc độ, mà là quá trình đổ đầy nước cho từng chiếc xô cuộc đời. Mỗi chiếc xô được đổ đầy, và quan trọng hơn là đúng thứ tự - từ tri thức, kỹ năng đến quan hệ, tài chính và danh tiếng, sẽ giúp bạn tiến gần hơn đến mục tiêu, vững vàng hơn trước những làn sóng sa thải hay những biến động thị trường nghề nghiệp.
Một câu trích dẫn tôi rất tâm đắt từ tác giả Steven Bartlett là:
Those who hoard gold have riches for a moment.
Those who hoard knowledge and skills have riches for a lifetime.
True prosperity is what you know and what you can do.
(Tạm dịch: Những ai tích trữ vàng bạc có thể giàu trong chốc lát. Những ai tích lũy tri thức và kỹ năng sẽ giàu có cả đời. Thịnh vượng thật sự là những gì bạn biết và những gì bạn có thể làm.)
Thành công bền vững không nằm ở đích đến, mà ở cách bạn chuẩn bị hành trang cho cuộc hành trình. Chiếc xô nào trong cuộc đời bạn còn trống? Bạn sẽ bắt đầu lấp đầy nó từ đâu?
Hãy bắt đầu từ hôm nay, từng giọt một, để lấp đầy những chiếc chiếc xô của bạn - và quan trọng hơn - ĐÚNG THỨ TỰ: 1-2-3-4-5